Biyolojik saatimize dikkat!
Organizmaların günlük ritimlerinin denetimi, gelecekteki değişiklikleri iddia etmeleri ve hazırlanmalarını sağlayan düzenek olan biyolojik saat, birçok kimyasal sürecin günlük, aylık ve mevsimsel değişimlerini düzenliyor. Uzmanlar, sirkadiyen saatin bozulmasının kanser, diyabet, çeşitli metabolik ve nörolojik hastalıklar ve uyku bozuklukları üzere birçok hastalığın gelişmesi ile temaslı olduğunun bilindiğini söyledi.
Üsküdar Üniversitesi Mühendislik ve Tabiat Bilimleri Fakültesi Biyomühendislik (İngilizce) Kısım Lider Yardımcısı Dr. Öğretim Üyesi Handan Emişoğlu Külahlı, biyolojik saat ve kıymetine ait dikkat alımlı değerlendirmede bulundu.
Dr. Öğretim Üyesi Handan Emişoğlu Külahlı, biyolojik saati, “organizmaların günlük ritimlerinin denetimi, gelecekteki değişiklikleri kestirim etmeleri ve hazırlanmalarını sağlayan mekanizma” olarak tanımladı.
Biyolojik saat, birçok kimyasal sürecin değişimlerini düzenliyor
Dr. Öğretim Üyesi Handan Emişoğlu Külahlı, biyolojik saatin birçok kimyasal sürecin günlük, aylık ve mevsimsel değişimlerini düzenlediğini söyledi. Külahlı, uyku üzere günlük ritimler; tansiyon, sıcaklık, metabolik suratlar üzere davranış yahut fizyolojisindeki ritmik değişiklikler, bol yemek yiyerek göçe hazırlanmak, yiyecekleri depolayarak kış uykusuna yatarak kışa hazırlanmak üzere yıllık ritimler, birtakım canlıların şafakta ve alacakaranlıkta en etkin formda olması ve çiçeklerin günün makul saatlerinde açmasının organizmanın iç saati yani biyolojik saat tarafından düzenlendiğini söyledi.
24 saatlik tertip sağlıyor…
Sirkadiyen saatin, bakterilerden insanlara kadar çabucak hemen tüm organizmalarda tanımlandığını tabir eden Dr. Külahlı, “Sirkadiyen saat, gen tabirinden organizmanın davranışına kadar birçok düzeydeki süreçler için 24 saatlik bir tertip sağlar ve dünyanın dönüşüne bir adaptasyondur.” dedi.
Sirkadiyen saat ikiye ayrılır
İnsanda bulunan sirkadiyen saatin iki kısma ayrıldığını tabir eden Külahlı, “Beyinde hipotalamusun suprakiazmatik çekirdeğinde bulunan merkezi saat ve çabucak hemen her doku ve organ sisteminde bulunan periferik saatlerdir.” dedi.
Dr. Öğretim Üyesi Handan Emişoğlu Külahlı, “Merkez saat, gözdeki retinadan gelen ışık girişini kabul eder, bu bilgi kimyasal bir versiyona dönüştürülerek buradaki spesifik nöronlarda saat genlerinin düzeyleri değişir, başka beyin kısımlarındaki periferik organlar ve hücrelere de iletim gerçekleştirilerek senkronizasyon sağlanır.” diye konuştu.
Nobel Mükafatı getirdi…
Merkez ve periferal saatleri oluşturan hücrelerde bulunan sirkadiyen moleküler saatin ise ana saat genlerinin (Clock, Bmal1, Period 1-3 veCryptocrome1-3) aktivasyonu ve baskılanmasıyla oluşan döngüsel bir sistemden oluştuğunu söz eden Dr. Öğretim Üyesi Handan Emişoğlu Külahlı, “Bu düzenek; birçok biyokimyasal ve fizyolojik işleve günlük ritmitisite verir. 2017 yılında Fizyoloji/Tıp Nobel Mükafatı, meyve sineklerinde sirkadiyen ritmi denetim eden moleküler sistemleri keşfeden üç bilim insanına verilmiştir. Nobel ödüllü bilim insanı Prof. Dr. Aziz Sancar ise Cryptocromegeninin saati düzenleme düzeneğinin aydınlatılması ve saatin DNA tamiri, kanser ile münasebetine dair çalışmaları ile bu alana kıymetli derecede katkı sağlayan bilim insanıdır.” diye konuştu.
Biyolojik saat birtakım genlerin düzenlenmesini sağlıyor
Dış etraf ile saat ortasındaki senkronizasyon bozukluğunun birçok soruna neden olduğunu kaydeden Dr. Öğretim Üyesi Handan Emişoğlu Külahlı, “Bunlardan biri bedenimizin iç saatinin birden fazla vakit diliminde seyahat ettiğimizde ahenk sağlamakta zorlanması nedeniyle oluşan jet-lag’dır. Sirkadiyen saat, rastgele bir hücrede söz edilen birtakım genlerin düzenlenmesi rolüne sahiptir.” dedi.
Biyolojik saatin bozulması sıhhat sıkıntılarına yol açabilir
Dr. Öğretim Üyesi Handan Emişoğlu Külahlı, sirkadiyen saatin bozulmasının kanser, diyabet, çeşitli metabolik ve nörolojik hastalıklar ve uyku bozuklukları üzere birçok hastalığın gelişmesi ile kontaklı olduğunun bilindiğini belirterek “Ayrıca son yıllarda sirkadiyen saatin nasıl çalıştığı, birçok hastalık ile ilgisinin aydınlatılmasına dair çalışmalar, bilhassa saatin bireye mahsus tedavi aracı olabileceğini de göstermiştir.” dedi.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
